Tìm Hiểu Chiều Sâu Trường Ảnh (DOF) - Chìa Khóa Cho Bức Ảnh Hoàn Hảo

Giới thiệu:

- Nếu bạn đam mê nhiếp ảnh, chắc hẳn bạn đã nghe qua thuật ngữ "chiều sâu trường ảnh" hay còn gọi là DOF (Depth of Field). Đây là một khái niệm quan trọng liên quan đến việc kiểm soát khu vực nào trong bức ảnh sẽ nằm trong phạm vi lấy nét và khu vực nào sẽ bị mờ. Việc làm chủ DOF sẽ giúp bạn tạo ra những bức ảnh đẹp, cuốn hút và thể hiện được ý tưởng của mình một cách rõ nét.

Khái niệm Chiều Sâu Trường Ảnh (DOF)

Định nghĩa DOF

- Chiều sâu trường ảnh (DOF) là khoảng cách giữa hai điểm gần nhất và xa nhất mà vẫn nằm trong phạm vi lấy nét chấp nhận được trên bức ảnh. Khi chụp ảnh, không phải toàn bộ cảnh đều nằm trong phạm vi lấy nét, mà chỉ một phần nhất định. Phần còn lại sẽ bị mờ đi.

Ví dụ minh họa về DOF nông và DOF sâu

- Hãy xem xét ví dụ trên: Trong bức ảnh chân dung, chỉ khuôn mặt nằm trong phạm vi lấy nét, còn phần nền xung quanh bị mờ đi (ảnh bên trái). Đây là trường hợp DOF nông. Ngược lại, trong bức ảnh phong cảnh, từ điểm gần đến xa đều nằm trong phạm vi lấy nét (ảnh bên phải), đây là trường hợp DOF sâu.

Tầm quan trọng của DOF trong nhiếp ảnh

- DOF đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra hiệu ứng thẩm mỹ cho bức ảnh. Nó giúp nhà nhiếp ảnh tập trung sự chú ý của người xem vào đối tượng chính hoặc bao quát toàn cảnh tùy theo ý đồ. Vì vậy, kiểm soát DOF là một kỹ năng cần thiết để tạo ra những bức ảnh đẹp và có sức thuyết phục cao.

Yếu tố ảnh hưởng đến DOF

- Có 4 yếu tố chính ảnh hưởng đến chiều sâu trường ảnh, bao gồm khẩu độ, độ dài tiêu cự, kích thước cảm biến và khoảng cách từ máy ảnh đến đối tượng.

Khẩu độ

Khái niệm khẩu độ

- Khẩu độ là lượng ánh sáng được vào ống kính máy ảnh. Khẩu độ càng lớn (giá trị f/ càng nhỏ), lượng ánh sáng càng nhiều và ngược lại. Ví dụ: f/1.8 là khẩu độ lớn hơn f/5.6.

Mối quan hệ giữa khẩu độ và DOF

- Khẩu độ có mối tương quan nghịch với DOF. Khi sử dụng khẩu độ lớn (f/ nhỏ), DOF sẽ nông, phần nền sẽ bị mờ hơn. Ngược lại, khẩu độ nhỏ (f/ lớn) sẽ cho DOF sâu hơn, cả phần đối tượng chính và nền đều nằm trong phạm vi lấy nét.

Ví dụ ảnh minh họa ảnh hưởng của khẩu độ

Độ dài tiêu cự

Khái niệm độ dài tiêu cự

- Độ dài tiêu cự của ống kính (tính bằng mm) xác định góc nhìn của ống kính. Ống kính nhiều tiêu cự ngắn (ví dụ 18mm) có góc nhìn rộng, còn ống kính tele (ví dụ 200mm) thì có góc nhìn hẹp.

Mối quan hệ giữa độ dài tiêu cự và DOF

- Độ dài tiêu cự có mối tương quan nghịch với DOF. Khi sử dụng ống kính tele có tiêu cự dài, DOF sẽ nông hơn so với ống kính góc rộng cùng khẩu độ. Nói cách khác, ống kính tele làm sâu trường ảnh trở nên hẹp hơn.

Góc chụp ảnh cũng ảnh hưởng đến DOF

- Góc chụp ảnh từ trên cao, từ dưới lên hay từ vị trí bằng ngang cũng ảnh hưởng đến DOF. Ví dụ, chụp ảnh từ góc cao hay thấp sẽ cho DOF nông hơn so với chụp ảnh từ vị trí ngang bằng.

Ví dụ ảnh minh họa ảnh hưởng của độ dài tiêu cự

Kích thước cảm biến

Khái niệm kích thước cảm biến

- Cảm biến là linh kiện chính trong máy ảnh số, có nhiệm vụ ghi lại hình ảnh. Kích thước cảm biến thường được đo bằng đơn vị inch, ví dụ Full-frame 35mm, APS-C, Micro 4/3...

Mối quan hệ giữa kích thước cảm biến và DOF

- Cảm biến lớn hơn sẽ cho DOF nông hơn, trong khi cảm biến nhỏ hơn sẽ cho DOF sâu hơn ở cùng khẩu độ và tiêu cự. Ví dụ máy ảnh Full-frame sẽ có DOF nông hơn máy ảnh crop-sensor cùng cài đặt.

Ví dụ ảnh minh họa ảnh hưởng của kích thước cảm biến

Khoảng cách từ máy ảnh đến đối tượng

Mối quan hệ giữa khoảng cách chụp và DOF

- DOF cũng bị tác động bởi khoảng cách từ máy ảnh đến đối tượng đang chụp. Khi chụp gần đối tượng, DOF sẽ nông hơn so với chụp cảnh vật ở khoảng cách xa. Khoảng cách càng gần, DOF càng nông và ngược lại.

Ví dụ ảnh minh họa ảnh hưởng của khoảng cách chụp

Cận cảnh ở f/1.8: Chỉ có một dải vải mỏng là đúng nét trong ảnh chụp cận cảnh này

Ảnh tele ở f/11: Chúng ta thường cần một khẩu độ rất rộng để có được hậu cảnh nhòe nhưng ở 600mm, tiêu điểm vẫn nông ngay cả ở f/11.

 

Kiểm soát DOF

- Để kiểm soát chiều sâu trường ảnh hiệu quả, chúng ta cần nắm vững hai kỹ thuật lấy nét nông và lấy nét sâu cũng như 5 quy tắc kiểm soát DOF.

Kỹ thuật lấy nét nông và lấy nét sâu

Lấy nét nông: 

- Lấy nét nông là kỹ thuật để chỉ một phần rất nhỏ trong khung hình nằm trong phạm vi lấy nét, còn phần khác sẽ bị mờ đi. Ưu điểm là giúp tập trung sự chú ý vào đối tượng chính, tạo hiệu ứng thẩm mỹ đẹp mắt. Tuy nhiên, kỹ thuật này có nhược điểm là đòi hỏi phải chụp ở vị trí và cài đặt chính xác, dễ bị lệch tâm điểm.

Lấy nét sâu: 

- Lấy nét sâu là kỹ thuật để tạo ra DOF sâu, làm cho cả đối tượng chính lẫn nền đều nằm trong phạm vi lấy nét. Ưu điểm là giúp toàn cảnh rõ nét, thích hợp chụp phong cảnh. Nhược điểm là khó tập trung vào đối tượng chính và bớt đi hiệu ứng thẩm mỹ.

5 quy tắc kiểm soát DOF

Quy tắc khẩu độ

Sử dụng khẩu độ lớn (f/ nhỏ) để có DOF nông, khẩu độ nhỏ (f/ lớn) để có DOF sâu. Đây là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến DOF.

Quy tắc độ dài tiêu cự

- Sử dụng ống kính tele để có DOF nông hoặc ống kính góc rộng nếu muốn DOF sâu hơn. Tiêu cự càng dài, DOF càng nông.

Quy tắc kích thước cảm biến

- Máy ảnh Full-frame thường cho DOF nông hơn so với crop-sensor cùng cài đặt do cảm biến lớn hơn.

Quy tắc khoảng cách chụp

- Chụp ảnh gần đối tượng sẽ có DOF nông, chụp cảnh xa sẽ có DOF sâu hơn.

Quy tắc góc máy

- Chụp ảnh từ góc chéo thường cho DOF nông hơn so với chụp ở vị trí trực diện đối tượng.

Chụp Trực diện f/1.8

Chụp Chéo f/1.8

Thiết lập máy ảnh

- Để có được kết quả mong muốn khi chụp ảnh với mức DOF cụ thể, việc thiết lập máy ảnh đúng cách là điều vô cùng quan trọng.

Xem trước DOF

Lý do cần xem trước DOF

- Xem trước DOF trước khi chụp là bước rất cần thiết để đảm bảo kết quả chụp đạt như mong muốn. Nếu không, bạn có thể gặp phải tình trạng DOF không như dự định.

Hai cách xem trước DOF trên máy ảnh

- Hầu hết máy ảnh hiện đại đều có tính năng xem trước DOF. Bạn có thể chọn xem qua kính ngắm hoặc màn hình liveview để kiểm tra phạm vi lấy nét. Hoặc có thể nhấn nút xem trước DOF để thấy trực quan khu vực nằm trong DOF.

Tác động của DOF

- Việc sử dụng DOF đúng cách không chỉ giúp bức ảnh đẹp hơn mà còn giúp bạn gây ấn tượng và truyền tải thông điệp mạnh mẽ hơn. Dưới đây là một số tác động của DOF trong nhiếp ảnh.

Mức độ sắc nét của đối tượng

Ảnh hưởng của DOF đến độ sắc nét

- Bằng cách kiểm soát DOF, bạn có thể điều chỉnh mức độ sắc nét của đối tượng trong bức ảnh. DOF nông sẽ khiến đối tượng nổi bật hơn trên nền mờ, trong khi DOF sâu giúp toàn cảnh rõ nét.

Ví dụ ảnh minh họa

f/1.8:

f/16:

Ấn định đối tượng

Sử dụng DOF để làm nổi bật chủ thể

- Đây chính là ưu điểm lớn của lấy nét nông. Khi DOF nông, phần nền xung quanh sẽ bị mờ đi, giúp đối tượng chính nổi bật trong khung hình. Kỹ thuật này thường được áp dụng trong chụp ảnh chân dung, ảnh sản phẩm để tập trung toàn bộ sự chú ý vào chủ thể.

Ví dụ ảnh minh họa

Chiều sâu trường ảnh nông hơn:

Chiều sâu trường ảnh sâu hơn:

Hiển thị chi tiết bối cảnh

Kiểm soát DOF để thể hiện chi tiết bối cảnh

- Ngoài việc tập trung vào chủ thể, DOF còn giúp bạn điều khiển cách thức thể hiện bối cảnh trong ảnh. DOF sâu sẽ giúp bạn bao quát toàn cảnh một cách rõ nét, thích hợp cho ảnh phong cảnh, ảnh kiến trúc.

Ví dụ ảnh minh họa

Chiều sâu trường ảnh nông hơn:

Chiều sâu trường ảnh sâu hơn:

Câu hỏi thường gặp

Tôi nên chọn khẩu độ nào để có DOF nông tuyệt đẹp?

- Để có DOF nông hấp dẫn, hãy chọn khẩu độ lớn nhất mà ống kính cho phép, thường là f/1.4, f/1.8 hoặc f/2.8 tùy ống kính. Khẩu độ càng lớn, DOF càng nông giúp đối tượng nổi bật hơn.

Làm thế nào để tôi có thể tăng DOF khi chụp ảnh phong cảnh?

- Để có DOF sâu trong ảnh phong cảnh, hãy chọn khẩu độ nhỏ như f/11, f/16 hoặc thậm chí f/22 nếu điều kiện ánh sáng cho phép. Ngoài ra, sử dụng ống kính góc rộng và tăng khoảng cách đến đối tượng cũng giúp tăng DOF.

Tôi có nên dùng chế độ tự động để kiểm soát DOF?

- Mặc dù máy ảnh ngày nay có nhiều chế độ tự động tiện lợi, nhưng khi muốn kiểm soát DOF một cách chuyên nghiệp, bạn nên sử dụng chế độ chụp thủ công và tự điều chỉnh các thông số như khẩu độ, tiêu cự, khoảng cách chụp.

Kết luận

- Chiều sâu trường ảnh (DOF) là một khái niệm quan trọng giúp những người yêu nhiếp ảnh kiểm soát chất lượng hình ảnh và thể hiện ý đồ nghệ thuật của mình. Bằng cách nắm vững 4 yếu tố ảnh hưởng đến DOF, hai kỹ thuật lấy nét nông và sâu cùng 5 quy tắc kiểm soát, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những bức ảnh xuất sắc, cuốn hút và đầy cá tính.

Vì vậy, hãy thực hành nhiều và ứng dụng những kiến thức này vào quá trình chụp ảnh của bạn. Chúc bạn gặt hái nhiều thành công trên con đường trở thành một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp!

Tham khảo nguồn: snapshot.canon-asia